Jak rozpoznać dziecko krzywdzone i jak mu pomóc?

Małgorzata Mejza to przewodnicząca Zarządu Oddziału Towarzystwa Rozwoju Rodziny w Zielonej Górze. Organizacji mającej już ponad 50 lat i bogatej w tradycje. TRR jest polską organizacją pozarządową (non-profit) działającą na rzecz zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego, pomocy i wsparcia osobom oraz parom w sytuacjach kryzysowych oraz praw człowieka w zakresie zdrowia seksualnego.Na prośbę MM Małgorzata Mejza obiecała napisać kilka artykułów dotyczących spraw, którymi sie TRR zajmuje. Na początek - Jak rozpoznać i jak pomóc dziecku krzywdzonemu? Prosiumy traktować ten tekst nie ostrożnie. Niektóre objawy (jak np. moczenie nocne) mogą świadczyc o czyms zupełnie innym, niż molestowanie seksualne. Natomiast połączenie wielu z opisanych objawów powinno nam dać do myślenia.[Redakcja MM]
* * *
Wykorzystywanie seksualne dzieci to taka forma krzywdzenia dzieci, w której dziecko jest wykorzystywane w celu zaspokojenia seksualnego osoby dorosłej. Wykorzystaniem jest zarówno bezpośrednie współżycie seksualne, jak i sytuacja, w której dorosły nieprzyzwoicie obnaża swoje genitalia wobec dziecka, a także namawia (prosi/naciska na dziecko) do brania udziału w czynnościach o charakterze seksualnym, czy prezentuje dziecku pornografię lub wykorzystuje dzieci do produkcji pornografii dziecięcej.
Molestowanie seksualne to zachowanie naruszające godność osobistą poprzez natrętnei uporczywe naprzykrzanie się, o charakterze seksualnym, najczęściej bliskie napastowaniu. Zachowanie to, sprzeczne z normami społecznymi, może przybrać formę szantażu i wymuszenia wobec osoby molestowanej.
Sprawcami wykorzystywania seksualnego wobec dzieci, czy molestowania w 80 proc. przypadków są osoby znane dziecku: członkowie bliższej lub dalszej rodziny, znajomi, przyjaciele rodziny, sąsiedzi. Jest tak o wiele częściej, niż potocznie zwykło się sądzić. Osoba dorosła, która angażuje się w aktywność seksualną z dzieckiem, ponosi odpowiedzialność za taki czyn, który jest karalny.
Według przepisów prawa, każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu (czyli np. czynu wobec dziecka do lat 15) ma obowiązek zawiadomić o tym prokuratora, policję lub sąd opiekuńczy.
Co powinno zastanawiać rodzica, opiekuna w zachowaniu dziecka?
Objawy w zachowaniu dziecka (za Fundacją Dzieci Niczyje), które mogą wskazywać na wykorzystywanie seksualne to przede wszystkim

Erotyzacja dziecka poprzez: prowokacyjne i uwodzicielskie zachowania seksualne dziecka w stosunku do osób z otoczenia,
Erotyzacja poprzez wczesną lub nasiloną masturbację dziecięca nieadekwatną do fazy rozwoju psychoseksualnego, erotyczną twórczość dziecka.
Erotyzacja objawiająca się tym, że w rysunkach, malowankach, wylepiankach dziecka zaczynają dominować elementy seksualne.
Agresja seksualna wobec innych dzieci, a także angażowanie rówieśników i młodszych dzieci w nietypową aktywność seksualną. Jeżeli dziecko w wieku przedszkolnym w zabawach odtwarza stosunek seksualny, kontakty oralne lub analne, to jest to niepokojący sygnał mogący świadczyć o tym, że było ono uwikłane w aktywność seksualną przez osoby dorosłe.
Nieadekwatny do poziomu rozwoju dziecka język dotyczący sfery seksualnej.
Podejmowanie wczesnej i nasilonej aktywności seksualnej.

Problemy emocjonalne dziecka, które mogą się pojawić to:

Silne poczucie winy u dziecka, wynikające z tego, iż czuje się ono odpowiedzialne za zachowanie seksualne podejmowane wobec niego.
Poczucie bycia złym, innym, gorszym — dziecko ma wrażenie, że to, co je spotkało wynika z tego, iż jest ono złe, niegodziwe.
Poczucie nadmiernego wstydu związanego z przekroczeniem granic intymnych.
Dawanie do zrozumienia, że ma się jakąś straszną tajemnicę — dorosły podejmujący kontakt seksualny z dzieckiem często mówi mu, że nie może o tym nikomu powiedzieć.
Poczucie stygmatyzacji — dziecku wydaje się, że jest inne niż rówieśnicy z powodu doznanego urazu.
Negatywny stosunek do własnego ciała, poczucie zbrukania i wstrętu.

Pamiętajmy, że dziecko nie jest winne temu co się stało i czego doświadczyło. Odpowiedzialność leży po stronie osoby dorosłej.
U dzieci doświadczających przemocy, w tym przemocy seksualnej, mogą pojawić się także zachowania autodestrukcyjne:

samookaleczenia,
próby samobójcze,
zaburzenia jedzenie (bulimia, anoreksja),
uzależnienia (np. nadużywanie alkoholu, narkotyków),
prostytucja dziecięca.

Dzieci zgłaszają często dolegliwości psychosomatyczne:

bóle brzucha,
nudności,
wymioty,
zaburzenia miesiączkowania.

Mogą pojawić się też objawy nerwicowe:

wtórne moczenie nocne, (u dzieci, które już kontrolowały oddawanie moczu),
zanieczyszczanie się kałem,
zaburzenia snu,
koszmary senne.

Pierwsze objawy, związane z trudnościami jakie przeżywa dziecko widać często w obszarze problemów szkolnych. Są to między innymi:

zaburzenia koncentracji uwagi,
nagłe obniżenie wyników w nauce,
unikanie zajęć wychowania fizycznego,
problemy w relacjach rówieśniczych.

Warto wiedzieć, że jednoznacznymi objawami wykorzystywania seksualnego są:

choroba weneryczna,
ciąża
stwierdzenie obecności nasienia w genitaliach dziecka.

Ponadto u dziecka wykorzystywanego seksualnie mogą występować inne objawy somatyczne, takie jak np.:

upławy,
zaczerwienienia i otarcia okolic genitalnych,
krwawienie z pochwy bądź odbytu,
zapalenie dróg moczowo–płciowych,
przerwanie błony dziewiczej.

Część z opisanych objawów jest może być związana z problemami zdrowotnymi dziecka lub doświadczaniem innych sytuacji trudnych (nie związanych z przemocą seksualną) przez dziecko!
W sytuacji ujawnienia przez dziecko faktu wykorzystania seksualnego należy zapewnić mu bezpieczeństwo i bezwzględnie izolację od sprawcy przemocy.
Towarzystwo Rozwoju Rodziny w Zielonej Górze od lat pomaga rodzicom i dzieciom w sytuacji doznania przemocy, dzięki współpracy z Fundacją Dzieci Niczyje w tym roku przygotowaliśmy nowoczesną salę do przyjaznych przesłuchań dzieci i młodzieży.
W siedzibie stowarzyszenia można skorzystać z bezpłatnego wsparcia psychologów oraz zgłosić niepokojące sytuacje do Zespołu Interdyscyplinarnego ds. Dzieci Krzywdzonych.
Gdzie szukać pomocy?Informacje na temat ochrony dzieci przed wykorzystywaniem seksualnym i pomocy dzieciom wykorzystywanym: www.zlydotyk.pl, www.dzieckokrzywdzone.pl• Informacje dla dzieci w trudnych sytuacjach życiowych: www.116111.pl,• W przypadkach zagrożeń dzieci w Internecie www.helpline.org.pl• Rzecznik Praw Dziecka: www.brpd.gov.pl
Pomoc dzieciom doznającym przemocy (w tym wykorzystywanym seksualnie) można uzyskać w następujących miejscach:• Towarzystwo Rozwoju Rodziny, ul. Batorego 33/9, 65-735 Zielona Góra, tel/fax (68) 3200894, e-mail: [email protected], www.trr.zgora.pl - pomoc psychologiczna, diagnoza, przesłuchania przyjazne dziecku, Zielonogórski Zespół Interdyscyplinarny ds. Dzieci Krzywdzonych - rejestracja telefoniczna wtorki i środy w godzinach 15.00-18.00, poradnia działa w godzinach popołudniowych.• Terenowy Komitet Ochrony Praw Dziecka, ul. Piaskowa 9e, Zielona Góra tel./fax (68) 3244900, [email protected] oraz www.tkopd.pl, telefon zaufania dla ofiar przemocy: (68) 328 0863 - pomoc psychologiczna, prawna• Ośrodek Pomocy dla Osób Pokrzywdzonych Przestępstwem, Lubuskiego Stowarzyszenia na Rzecz Kobiet BABA, Zielona Góra, Stary Rynek 17, (wejście od ul. Lisowskiego) - pomoc psychologiczna, prawnatel. 692064 061, 602558 017,www.baba.org.pl, [email protected], • Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia”, tel. płatny: (22) 668-70-00 - czynny w dni powszechne w godzinach 14.00-22.00, Porady i pomocy można szukać również u psychologów w centrach interwencji kryzysowej i w poradniach psychologiczno–pedagogicznych.
Małgorzata Mejzapedagogprzewodnicząca Towarzystwa Rozwoju Rodziny